Bilgin kimdir, bilge kime denir?
İnsanoğlunun tüm birikimini üzerinde kurduğu veya borçlu olduğu iki temel soru vardır. Nasıl ve Niçin? Bu iki sorudan hangisini seçtiğiniz önemli. Çünkü biri bilgin, diğeri bilge olmaya götüren yolu açıyor...
Bilinenin tersine, cevaplanması en zor sorular aslında en kısa ve basit olan sorulardır.
Olmayana ergi yöntemi kullanılıp, teorik olarak “her soruya cevap verebildiği varsayılan” bir bilgisayara, onun sonsuza kadar size cevap vermeyi sürdürmesi için yalın bir soru sormanız kâfîdir.
Aslında bu soru, insanların gündelik hayatta birbirlerine her gün sordukları bir sorudur;
“Ne var ne yok?”
...
İnsanoğlunun tüm birikimini üzerinde kurduğu veya borçlu olduğu iki temel soru vardır. Tefekkür, yazılı her metin, bütün bilimsel disiplinler ve istisnasız alt teknik birikimler ile pratikler bu iki soru üzerine bina edilmiştir;
Niçin?
ve
Nasıl?
Bu düaliteden “niçin?” istikamet tayin ederken nasıl?” yöntem tespit edicidir.
Nasıl?,her türlü “bilim” ve teknik pratiğinin baskın sorusu iken “niçin?” ilâhiyat, teoloji ve felsefenin yani “hikmet”in temelidir.
İnsanlık nasıl?’da kendini kaybederken niçin?’de yitiğini arar.
Nasıl?dünyevîdir ve insanı dünyaya sımsıkı bağlarken niçin? bütünüyle uhrevîdir ve insanı iç dünyasına yani kendine yönlendirerek o bağları gevşetir.
Bilim, “hikmet”ten uzak bilgiye ulaşmayı hedefler. Kısaca kalp ve beyin düalitesinden sadece beyne yönelik çaba harcar.
Nasıl?sorusu, aklın tek temsilcisi ve annesi olan beynin kıvrımlarında dolaşarak bilime hizmet ederken, niçin? sorusu sevgi ve muhabbetin kâbesi olan kalbin ritmini, hikmete ram ettirir.
Belli bir disiplin içerisindeki bir takım “nasıl?” sorularına cevap bulanlar bilgindirler.
Bilginin götüreceği yer ancak hikmet ile de beslenirse “Bilge”yi tecessüm ettirir.
Nasıl? kapitalist sistemde yükünü tutmanın ve yolunu bulmanın değirmenine su taşıyan dinamikleri hareketlendirirken, niçin? sorusu taç giyip de ağırlaşan erdemli başların sosyal sorumluluğunun sorusudur.
Nasıl? sorusuna cevap arayan bilgin iken, niçin? sorusunun peşinde koşan bilgedir.
İnsan önce zorlu niçin?’in cevabını kendine verebilmeli. Sonra gelecek olan nasıl? suali de dahil olmak üzere diğerleri o kadar kolay ki.
İhsan Toy - Haber 7
ihsantoy@tasam.org23 mart 2011
